เจ้าของสัตว์เลี้ยงหลายคนในประเทศไทยมักประสบปัญหา 'น้องหมาน้องแมวอ้วนง่าย' ทั้งที่ให้ตามตารางแนะนำข้างถุงอาหาร ความจริงที่น่าตกใจคือ ตารางเหล่านั้นเป็นเพียงค่าเฉลี่ยกว้างๆ ที่อาจไม่เหมาะกับสัตว์เลี้ยงของคุณโดยเฉพาะ การรู้วิธี คำนวณ RER (Resting Energy Requirement) หรือพลังงานที่ร่างกายต้องการขณะพัก จึงเป็นกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้คุณควบคุมน้ำหนักและสุขภาพของพวกเขาได้อย่างมืออาชีพ การคำนวณ RER จะช่วยให้เราทราบปริมาณแคลอรี่พื้นฐานที่อวัยวะต่างๆ ต้องใช้ในการทำงาน ก่อนที่จะนำไปปรับเพิ่มตามระดับกิจกรรมและช่วงวัย ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงของโรคอ้วน โรคข้อ และโรคเบาหวานในสัตว์เลี้ยงได้อย่างยั่งยืน
ทำไมการเชื่อตารางข้างถุงอาหารถึงอาจส่งผลเสียต่อน้องๆ
ตารางแนะนำการให้อาหารที่พิมพ์อยู่บนบรรจุภัณฑ์อาหารสัตว์ส่วนใหญ่ถูกออกแบบมาให้ครอบคลุมสัตว์เลี้ยง 'ทุกประเภท' ตั้งแต่น้องหมาที่วิ่งเล่นทั้งวันไปจนถึงน้องแมวที่นอนคอนโดเฉยๆ ปัญหาก็คือ ค่าแนะนำเหล่านี้มักจะสูงกว่าความต้องการจริงประมาณ 10-20% เพื่อป้องกันไม่ให้สัตว์เลี้ยงขาดสารอาหาร แต่นั่นหมายความว่าหากคุณเลี้ยงสุนัขในระบบปิดหรือแมวที่ทำหมันแล้ว การให้ตามตารางนั้นอาจนำไปสู่ภาวะน้ำหนักเกินได้อย่างรวดเร็ว
นอกจากนี้ สภาพแวดล้อมในประเทศไทยที่มีอากาศร้อนเกือบตลอดทั้งปี ทำให้สัตว์เลี้ยงหลายตัวมีการทำกิจกรรมที่ลดลงเมื่อเทียบกับสัตว์ในเมืองหนาว การใช้ค่าเฉลี่ยสากลจึงอาจไม่สะท้อนความเป็นจริง การหันมาใช้การคำนวณทางสัตวแพทยศาสตร์อย่าง RER จึงเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและแม่นยำกว่ามาก เพราะเป็นการคำนวณจากน้ำหนักตัวปัจจุบันและความต้องการทางชีวภาพที่แท้จริงของสัตว์เลี้ยงแต่ละตัว
สูตรคำนวณ RER: คณิตศาสตร์ง่ายๆ ที่ช่วยยืดอายุสัตว์เลี้ยง
การคำนวณ RER สามารถทำได้ด้วยสูตรที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล โดยสูตรที่สัตวแพทย์นิยมใช้เพื่อให้ได้ค่าที่แม่นยำที่สุดคือ สูตรเลขยกกำลัง: RER = 70 x (น้ำหนักตัวเป็นกิโลกรัม)^0.75 หากคุณไม่มีเครื่องคิดเลขวิทยาศาสตร์ สามารถใช้สูตรทางเลือกสำหรับสัตว์ที่หนักระหว่าง 2-20 กิโลกรัม คือ RER = (30 x น้ำหนักตัว) + 70
ตัวอย่างเช่น หากสุนัขพันธุ์ไทยหลังอานของคุณหนัก 10 กิโลกรัม การคำนวณจะเป็น (30 x 10) + 70 = 370 แคลอรี่ต่อวัน นี่คือปริมาณพลังงานที่น้องต้องการเพียงเพื่อให้อวัยวะพื้นฐาน เช่น หัวใจ ปอด และตับ ทำงานได้ปกติในขณะที่นอนเฉยๆ ทั้งวัน การรู้ตัวเลขนี้จะทำให้คุณเห็นภาพชัดเจนขึ้นว่า ขนมเพียงไม่กี่ชิ้นหรือการให้อาหารเพิ่มเพียงครึ่งถ้วย สามารถทำให้น้องได้รับพลังงานเกินความจำเป็นไปมากขนาดไหน โดยเฉพาะในสัตว์เลี้ยงขนาดเล็กที่น้ำหนักเพียง 1-2 กิโลกรัมมีผลต่อสุขภาพอย่างมหาศาล
จาก RER สู่ DER: การปรับพลังงานตามไลฟ์สไตล์
เมื่อได้ค่า RER แล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการหา DER (Daily Energy Requirement) หรือพลังงานที่ต้องใช้จริงในแต่ละวัน โดยนำ RER ไปคูณกับ 'ตัวแปรตามกิจกรรม' (Factors) ดังนี้:
- สุนัข/แมว ที่ทำหมันแล้ว (กิจกรรมน้อย): RER x 1.2 ถึง 1.4
- สุนัข/แมว ที่ไม่ได้ทำหมัน (กิจกรรมปกติ): RER x 1.6
- สุนัขที่ต้องการลดน้ำหนัก: RER x 1.0 (หรือใช้ค่า RER ของน้ำหนักเป้าหมาย)
- ลูกสุนัขวัยกำลังโต: RER x 2.0 ถึง 3.0
ความผิดพลาดส่วนใหญ่ของเจ้าของคือการประเมินกิจกรรมของน้องสูงเกินไป หากน้องหมาของคุณเดินเล่นรอบหมู่บ้านเพียง 15 นาทีต่อวัน เขาควรจะจัดอยู่ในกลุ่ม 'กิจกรรมน้อย' การใช้ตัวคูณที่ถูกต้องจะช่วยป้องกันไม่ให้ได้รับพลังงานส่วนเกินที่จะเปลี่ยนเป็นไขมันสะสมตามผนังช่องท้องและรอบหัวใจ ซึ่งเป็นอันตรายอย่างมากต่อสัตว์เลี้ยงที่มีอายุมากขึ้น
การเปลี่ยนแคลอรี่ให้เป็นปริมาณอาหารในถ้วยตวง
หลังจากได้ค่า DER (แคลอรี่ต่อวัน) แล้ว ขั้นตอนสุดท้ายคือการคำนวณปริมาณอาหารเป็นกรัมหรือถ้วยตวง โดยต้องดูที่ 'ค่าพลังงานใช้ประโยชน์ได้' (Metabolizable Energy - ME) ที่ระบุไว้บนซองอาหาร (มักเขียนว่า kcal/kg หรือ kcal/cup)
สมมติว่า DER ของแมวคุณคือ 200 kcal และอาหารที่ใช้ให้พลังงาน 4000 kcal/kg คุณต้องนำ (200 / 4000) x 1000 = 50 กรัมต่อวัน การใช้ตราชั่งดิจิทัลชั่งน้ำหนักอาหารเป็นกรัมจะให้ความแม่นยำสูงสุด เพราะการใช้ 'ถ้วยตวง' มักมีความคลาดเคลื่อนได้ถึง 20% ขึ้นอยู่กับว่าคุณตักพูนหรือตักหลวม การชั่งน้ำหนักอาหารจึงเป็นวิธีที่ประหยัดและมีประสิทธิภาพที่สุดในการควบคุมน้ำหนักสัตว์เลี้ยงในระยะยาว นอกจากนี้ อย่าลืมหักลบแคลอรี่จาก 'ขนม' ออกจากมื้อหลักด้วย โดยขนมไม่ควรเกิน 10% ของพลังงานทั้งหมดต่อวัน
การแก้ไขปัญหาเมื่อน้ำหนักไม่ลดตามเป้าหมาย
หากคุณคำนวณและควบคุมอาหารอย่างเคร่งครัดแล้วแต่สัตว์เลี้ยงยังมีน้ำหนักตัวคงที่หรือเพิ่มขึ้น ให้ลองตรวจสอบปัจจัยเหล่านี้: 1. มีคนในบ้านแอบให้ขนมเพิ่มหรือไม่ 2. การวัดค่า Body Condition Score (BCS) ถูกต้องหรือไม่ (ควรคลำเจอซี่โครงได้ง่ายโดยไม่มีไขมันหนาบัง) และ 3. สัตว์เลี้ยงมีภาวะโรคแฝง เช่น ไทรอยด์ต่ำ หรือโรคคุชชิ่ง (Cushing's disease) หรือไม่
การลดน้ำหนักที่ปลอดภัยสำหรับสุนัขและแมวคือ 1-2% ของน้ำหนักตัวต่อสัปดาห์ หากลดเร็วกว่านั้นอาจเสี่ยงต่อภาวะไขมันพอกตับ โดยเฉพาะในแมว หากน้ำหนักนิ่งเกิน 4 สัปดาห์ แนะนำให้ลดปริมาณ DER ลงอีก 10% หรือเปลี่ยนไปใช้อาหารสูตรเฉพาะสำหรับลดน้ำหนักที่มีกากใยสูงเพื่อให้เขารู้สึกอิ่มนานขึ้นโดยไม่ขาดสารอาหารสำคัญ
ข้อควรระวังและความปลอดภัยในการปรับอาหาร
การเปลี่ยนแปลงปริมาณอาหารหรือสูตรอาหารควรทำอย่างค่อยเป็นค่อยไปในช่วง 7-10 วัน เพื่อป้องกันปัญหาระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสียหรืออาเจียน นอกจากนี้ การคำนวณด้วยสูตรทางคณิตศาสตร์เป็นเพียง 'จุดเริ่มต้น' เท่านั้น สัตว์เลี้ยงแต่ละตัวมีอัตราการเผาผลาญ (Metabolism) ที่ต่างกันเหมือนคน บางตัวอาจต้องการน้อยกว่าที่คำนวณได้ถึง 20%
สิ่งสำคัญที่สุดคือการปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนเริ่มโปรแกรมลดน้ำหนักอย่างจริงจัง โดยเฉพาะในสัตว์เลี้ยงที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคไตหรือโรคหัวใจ เพราะการจำกัดแคลอรี่ที่มากเกินไปอาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของอวัยวะที่อ่อนแออยู่แล้ว สัตวแพทย์จะช่วยตรวจเลือดและประเมินสุขภาพโดยรวมเพื่อให้แน่ใจว่าการปรับอาหารครั้งนี้จะเป็นไปเพื่อสุขภาพที่ดีขึ้นอย่างแท้จริง
คำถามที่พบบ่อย
ถ้าสัตว์เลี้ยงผอมเกินไป ต้องใช้สูตร RER อย่างไร?
ให้คำนวณ RER จากน้ำหนักปัจจุบัน แล้วใช้ตัวคูณ DER ที่สูงขึ้น เช่น 1.8 สำหรับสุนัข หรือ 1.4-1.6 สำหรับแมว และควรแบ่งอาหารเป็นมื้อเล็กๆ หลายมื้อเพื่อเพิ่มการดูดซึม
การใช้ถ้วยตวงกับการชั่งน้ำหนักอาหาร แบบไหนดีกว่ากัน?
การชั่งน้ำหนักเป็น 'กรัม' ดีกว่ามากครับ เพราะขนาดเม็ดอาหารและความหนาแน่นของแต่ละยี่ห้อไม่เท่ากัน การใช้ถ้วยตวงมักทำให้เราให้เกินได้ง่าย ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้น้ำหนักไม่ลด
สูตร RER นี้ใช้กับสัตว์เลี้ยงที่เป็นโรคไตได้หรือไม่?
ใช้คำนวณพลังงานรวมได้ครับ แต่ต้องระมัดระวังเรื่องประเภทของสารอาหาร (โปรตีนและฟอสฟอรัส) ควรทำงานร่วมกับสัตวแพทย์เพื่อเลือกสูตรอาหารที่เหมาะสมกับระยะของโรคไตควบคู่ไปกับการคุมแคลอรี่
บทสรุป
การเข้าใจวิธีคำนวณ RER และ DER เป็นการแสดงความรักที่ยิ่งใหญ่ที่สุดอย่างหนึ่งที่คุณสามารถทำได้เพื่อสัตว์เลี้ยงของคุณ เพราะการให้น้ำหนักตัวอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานสามารถช่วยยืดอายุขัยของพวกเขาได้นานขึ้นถึง 2 ปี และลดค่าใช้จ่ายในการรักษาโรคเรื้อรังในอนาคต อย่าลืมว่าตัวเลขจากการคำนวณเป็นเพียงแนวทางเบื้องต้น คุณควรใช้การสังเกตสรีระ (BCS) และการชั่งน้ำหนักรายเดือนเป็นตัวตัดสินใจในการปรับเพิ่มหรือลดอาหาร หากมีข้อสงสัยหรือน้ำหนักเปลี่ยนแปลงผิดปกติ ควรปรึกษาสัตวแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมกับสุขภาพของน้องมากที่สุด เริ่มต้นวันนี้เพื่อชีวิตที่ยาวนานและแข็งแรงของเพื่อนสี่ขาของคุณ
เอกสารอ้างอิงและแหล่งที่มา
บทความนี้ได้รับการค้นคว้าโดยใช้แหล่งข้อมูลดังต่อไปนี้:
